​

Analiza i synteza – rozkładanie na części i scalanie materiału wzrokowego (obrazki, wyrazy) lub słuchowego (dźwięki, zdania, słowa) w celu budowania całości obrazu, słowa; dokonuje się na poziomie mózgu.

Analizatory percepcyjne – w odniesieniu do umiejętności czytania mówi się o trzech analizatorach: wzrokowym, słuchowym i kinestetyczno-ruchowym. Analizator składa się z:

• receptora odbierającego bodźce, charakterystycznego dla określonego narządu zmysłów (oczy, uszy, mięśnie),

• drogi nerwowej doprowadzającej bodźce do odpowiednich obszarów mózgu,

• ośrodka w mózgu, w którym zachodzi analiza i synteza.

Słuch fonemowy – zdolność wyróżniania głosek oraz różnicowania głosek podobnych w słyszanych słowach (np. bułka – półka).

Percepcja słuchowa (funkcje słuchowo - językowe) – związane ze słuchem fonemowym oraz umiejętnościami fonologicznymi:

• analiza i synteza głoskowa i sylabowa – rozkład wyrazów na głoski i sylaby oraz ich scalanie,

• pamięć słuchowa - zaburzenia tych funkcji są związane z nieprawidłowym działaniem analizatora słuchowego i mogą objawiać się:

                                        -trudnością odróżniania podobnych głosek (np. z-s, g-k, d-t),

                                        -trudnościami w dokonywaniu analizy i syntezy głoskowej słów,

                                        -opuszczaniem lub myleniem liter, końcówek wyrazów,

                                        -przestawianiem liter,

                                        -trudnościami w zapisywaniu zmiękczeń, różnicowaniu głosek i-j.

 

Percepcja wzrokowa (funkcje wzrokowe)

• analiza i synteza wzrokowa materiału konkretnego (obrazków, kształtów),

• analiza i synteza wzrokowa materiału abstrakcyjnego (teksty, zdania, wyrazy),

• pamięć wzrokowa - zaburzenia tych funkcji związane są z nieprawidłowym działaniem   

• analizatora wzrokowego i mogą objawiać się:

                                            -myleniem liter o podobnym kształcie (a-o, l-t-ł, m-w-n),

                                            -myleniem liter podobnych ale o różnym kierunku (b-p-g-d, m-w, n-u),

                                            -gubieniem elementów graficznych liter (ogonki, kreski, kropki),

                                            -błędami typowo ortograficznymi.

Deficyty rozwojowe (dysfunkcje rozwojowe, parcjalne lub fragmentaryczne zaburzenia rozwoju) są konsekwencją minimalnych zmian w centralnym układzie nerwowym (mózgu):

• parcjalne zaburzenia rozwoju psychomotorycznego obejmują większy obszar czynności,  np. opóźnienie rozwoju motoryki dużej - sprawności ruchowej całego ciała, małej - sprawności rąk lub rozwoju mowy.                                                                                                 

• fragmentaryczne zaburzenia rozwoju psychomotorycznego obejmują mniejszy obszar czynności, np. opóźnienie rozwoju tylko w zakresie motoryki małej lub zaburzenia w zakresie mowy czynnej (dziecko wszystko rozumie, ale ma trudności z wypowiadaniem się).

Funkcje poznawcze  (procesy poznawcze) – zespół procesów, dzięki którym odbieramy informacje z otoczenia: uwaga, pamięć, wrażenia i spostrzeżenia, orientacja w schemacie ciała (prawa i lewa strona) i przestrzeni, myślenie.

Inteligencja ogólna – jest wypadkową inteligencji werbalnej (słownej) i niewerbalnej (bezsłownej, praktyczno - technicznej); można ją zmierzyć za pomocą różnych skal inteligencji, np. D. Wechslera (WISC-R).

Integracja percepcyjno – motoryczna – współdziałanie procesów poznawczych i czynności ruchowych, np. przy pisaniu ze słuchu – uwaga, analiza i synteza wzrokowa i słuchowa oraz ruch ręki piszącej.

 

Koordynacja wzrokowo – ruchowa – współpraca oka i ręki, umożliwia wykonywanie precyzyjnych ruchów rąk pod kontrolą wzroku, m.in. rysowanie i pisanie.

 

Lateralizacja jednorodna: (prawostronna lub lewostronna) – dominacja czynności ruchowych jednej ze stron ciała (najczęściej prawej ręki, nogi, oka, ucha), związana z dominacją jednej z półkul mózgowych.

 

Lateralizacja nieustalona – brak dominacji stronnej ciała (oburęczność, obuoczność), charakterystyczna do 5 - 6 roku życia; ustalenie się dominacji ręki i oka powinno nastąpić do siódmego roku życia, gdy dziecko podejmuje naukę pisania.

 

Lateralizacja niejednorodna – np. dominacja lewego oka i prawej ręki; nie może być traktowana jako objaw patologii, jednak wśród uczniów z dysleksją przypadków skrzyżowanej lateralizacji jest istotnie więcej niż wśród dobrze czytających.

 

Pamięć mechaniczna – zdolność do przyswajania wiedzy w sposób nieuświadomiony.

 

Pamięć logiczna – oparta na myśleniu, kojarzeniu faktów.

 

Pamięć bezpośrednia – świeża; pozwala zapamiętać i natychmiast odtworzyć zapamiętany materiał; zaburzenia powodują, że uczeń ma problemy z zapamiętaniem zdań podczas pisania dyktanda, z zapamiętaniem dwóch poleceń jednocześnie, z liczeniem w pamięci.

 

Pamięć słuchowa – zdolność do utrwalania i przypominania informacji „usłyszanych”.

 

Pamięć wzrokowa - zdolność do utrwalania i przypominania informacji „widzianych”.

                                                                                                                                                        

Obniżona sprawność manualna (niska sprawność ruchowa rąk).

Charakterystyczne jest np.  późne nabywanie umiejętności związanych z samoobsługą (ubieranie się, zapinanie guzików, wiązanie sznurowadeł), trudności w posługiwaniu się nożyczkami. Niska sprawność manualna pociąga za sobą obniżony poziom graficzny pisma (obniżona sprawność grafomotoryczna), wolne tempo pisania, nieestetyczny wygląd zeszytów.  Dzieci z obniżoną sprawnością manualną szybko się męczą przy pracach graficznych i pisaniu.

Tempo wzrokowo – ruchowego uczenia się – szybkość uczenia się pisania symboli graficznych opartego na koordynacji oka i ręki; uzależnione jest od prawidłowej sprawności manualnej i ustalonej lateralizacji; często obniżone u osób z dysleksją.

 

Zaburzenia orientacji przestrzennej – brak orientacji w prawej i lewej stronie ciała          oraz w kierunkach w przestrzeni (w lewo, w prawo, wyżej, niżej, w przód, w tył, nad, pod, itd.); związane są z nimi trudności w rysowaniu (niewłaściwe proporcje i rozplanowanie rysunku), czytaniu (przestawianie liter i cząstek wyrazów, przeskakiwanie linijek), w pisaniu (rozplanowanie kartki, mylenie liter i cyfr o podobnych kształtach, pisanie od prawej do lewej strony).

 

Zdolność przestrzennej organizacji materiału wzrokowego (organizacja postrzegania wzrokowego) – umiejętność złożenia w całość określonego obrazu (rysunek, kompozycja geometryczna), z uwzględnieniem zasadniczych elementów tworzących ten obraz oraz elementów szczegółowych.

 

Nieharmonijny rozwój poszczególnych funkcji (rozwój nieharmonijny) – występuje, gdy poszczególne sfery rozwijają się w innym tempie (opóźnienie lub przyspieszenie rozwoju poszczególnych funkcji), np. opóźnienie rozwoju mowy, opóźnienie rozwoju emocjonalnego.

 

Podstawowe umiejętności arytmetyczne: przeliczanie, dodawanie, odejmowanie, w przypadku starszych dzieci - mnożenie, dzielenie, rozwiązywanie zadań z treścią.

 

Myślenie przyczynowo – skutkowe – umiejętność wskazywania następstw określonych sytuacji, wyszukiwania przyczyn pewnych stanów rzeczy, porządkowania zdarzeń (np. w układaniu historyjek obrazkowych).

Myślenie przez analogię – polega na formułowaniu wniosków na temat danej sytuacji na podstawie podobnej znanej sytuacji, wyciąganiu wniosków z podobieństw między przedmiotami, sytuacjami (np. kończenie zdań typu: „Brat jest chłopcem, a siostra jest…”).

 

Ćwiczenia na materiale abstrakcyjnym - ćwiczenia oparte na literach, cyfrach, wyrazach i zdaniach oraz symbolach.

 

Ćwiczenia na materiale konkretnym – ćwiczenia oparte na obrazkach, przedmiotach.